Geschiedenis van de gemeente

Gereformeerde Kerk

De Keizersgrachtkerk is in 1888 gebouwd voor de Nederduitse Gereformeerde Kerken, zoals de ‘dolerenden’ zich in eerste instantie noemden na hun uittreden uit de Nederlandse Hervormde Kerk in 1886. Na samengaan met de Christelijke Gereformeerde Kerk in 1892 werd de naam veranderd in de Gereformeerde Kerken in Nederland. Vanaf de opening in 1888 was Abraham Kuyper, voortrekker van de Doleantie, erbij betrokken.

De nacht van Pijlman

Tot 1972 was de Keizersgrachtkerk een ‘gewone’ wijkgemeente van de Gereformeerde Kerk van Amsterdam. Eduard Pijlman was toen de dominee. Hij realiseerde zich op een gegeven moment (in ‘de witte nacht van Pijlman’) dat alleen God, de organist en hijzelf wisten wat er de komende zondag in de kerk zou gebeuren.
Hij vond dat geen wenselijke situatie en besloot dat te veranderen. Hij verzamelde een groep gemeenteleden, onder wie ook theologiestudenten van de Vrije Universiteit, waarmee hij een ‘experiment’ begon.
De orde van dienst werd rigoureus op de schop genomen en elke dienst werd gezamenlijk voorbereid. Er kwam een ‘zanggroep’ met een betaalde dirigent die de gemeentezang ondersteunde. Naast en vaak tegelijk met het orgel werd de piano bespeeld. Het repertoire van Huub Oosterhuis werd ontdekt en veelvuldig gebruikt, gaandeweg aangevuld met eigen werk en andere bronnen. 
Er kwam een wekelijkse viering van brood en beker. En de thema’s van de kerkdiensten kwamen net zo vaak uit de actualiteit als uit de bijbel.

“De gemeente maakt de dienst uit"

Dat was het adagium. De dominee legde de tekst uit – na intensief gesprek met de andere voorbereiders – en leidde de viering van brood en beker, maar de meeste andere onderdelen van de liturgie werden door gemeenteleden verzorgd. Deze manier van kerk zijn trok veel, met name jongere kerkgangers die het in de traditionele kerken niet meer konden vinden.

Maatschappijgericht

De gemeente sloot zich ook aan bij de Basisbeweging Nederland. De maatschappelijke oriëntatie die in de tijd van Pijlman werd gekozen, werd in de tijd van zijn opvolger Bram Grandia (vanaf 1981) voortgezet en uitgebouwd. De gemeente sprak niet alleen over de actualiteit, maar voerde ook actie. Vluchtelingen – vooral uit Chili en Eritrea – werden ondersteund en voor de demonstratie tegen kernwapens in Den Haag in 1983 werd busvervoer georganiseerd. Ook nadat Bram Grandia in 1996 door Gerhard Scholte werd opgevolgd trok de gemeente die lijn door. Zo was en is er vanaf 2013 grote betrokkenheid bij ongedocumenteerden van de We Are Here groep. 
En er is al een aantal jaar een Klimaat-en-geloof-groep die ook actie voert, o.a. op de stoep voor de kerk.

Voort op de toen gelegde basis

Het ‘experiment’ duurt eigenlijk nog steeds voort. De diensten worden nog steeds door gemeenteleden in samenwerking met de voorgangers voorbereid en uitgevoerd. Het liederenrepertoire bevat nog steeds veel werk van Oosterhuis, naast andere bronnen en eigen werk. Er wordt nog steeds piano en orgel gespeeld, al zijn er vaak ook andere musici. Het basisstramien van de liturgie zoals dat in de dagen van Pijlman is ontstaan is, nog herkenbaar, al is het duidelijk geëvolueerd en vertoont het ook steeds meer variaties.

Vernieuwing

Toch gaan de vergrijzing en de ontkerkelijking niet aan de Keizersgrachtkerk voorbij. De kerk wordt leger en er zijn niet veel jongeren meer. Aanleiding om in 2020 een vernieuwingsproces te starten, ‘KGK 2030’, waarin op basis van het goede dat we ontwikkeld hebben gezocht wordt naar nieuwe manieren om kerk in deze tijd en deze stad te zijn, voor jong en oud, queer en hetero, vertrouwd met kerk en geloof of juist niet.

We zijn heel blij dat in 2022 onze nieuwe, jonge dominee Annelies Jans gekomen is. Zonder het goede op te geven zoek we samen met haar naar creatieve vormen, nieuwe wegen en nieuwe verbindingen in de stad.
© 2025 Keizersgrachtkerk
Privacyverklaring